KATILIM ÖNCESİ YARDIM ARACI (IPA)
VE
BÖLGESEL REKABET EDEBİLİRLİK OPERASYONEL PROGRAMI (2007-2013)
Bilindiği üzere, Avrupa Birliği – Türkiye ilişkilerinin önemli boyutlarından birisini de “mali işbirliği” alanı oluşturmaktadır. 2007 yılı öncesinde karşılıklı olarak farklı bir anlayış çerçevesinde şekillenen mali işbirliği ilişkileri, Avrupa Birliğinin aday ve potansiyel aday ülkelere yönelik yaklaşımını 2007–2013 bütçe dönemini kapsayacak biçimde değiştirmesi ile farklı bir boyut kazanmıştır. Bu anlayış değişikliği ile Avrupa Birliği, aday ve potansiyel aday ülkelere sağlanacak tüm katılım öncesi mali yardımları tek bir program çerçevesinde toplamıştır. Katılım Öncesi Yardım Aracı (Instrument for Pre-Accession Assistance - IPA) olarak adlandırılan bu sistem çerçevesinde, Türkiye'ye sunulacak AB mali yardımlarının bundan sonraki süreçte AB Üyesi Ülkelerde uygulanan yaklaşıma benzer şekilde kullandırılması öngörülmektedir. Nitekim IPA sisteminin temel amacı da, aday ülkeleri üyelik sonrası Yapısal ve Uyum Fonlarının programlaması, yönetim ve uygulamasına hazırlamak olarak belirlenmiştir.
IPA sistemi kapsamında beş farklı bileşen bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla:
1. Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma,
2. Bölgesel ve Sınır Ötesi işbirliği,
3. Bölgesel Kalkınma,
4. İnsan Kaynaklarını Geliştirme ve
5. Kırsal Kalkınma’dır.
Her biri farklı kamu kurumları eliyle yürütülmekte olan bu bileşenlerden “Bölgesel Kalkınma” başlığı kendi içinde Bölgesel Rekabet Edebilirlik, Çevre ve Ulaştırma olmak üzere üç ayrı alt bileşene ayrılmaktadır. “Bölgesel Rekabet Edebilirlik” alt bileşeninden sorumlu olan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı’nı hazırlamak, uygulamak, izlemek ve denetlemekten sorumludur.
Bakanlık yukarıda sayılan bu görevlerinin bir gereği olarak 2006 yılının Mayıs ayı itibariyle “Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı”nın hazırlık çalışmalarına başlamış ve 29 Kasım 2007 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından resmen onaylanmıştır.
Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programının hedef bölgesini 2001 yılı verilerine göre NUTS II seviyesinde kişi başı milli geliri Türkiye ortalamasının %75’inin altında kalan 12 NUTS II (43 il) bölgesi oluşturmuştur. Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programının 2007–2011 bütçe yıllarını kapsayan bütçesi ulusal katkı dâhil 352,5 Milyon Avro’dur.
Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı kapsamında verilecek yardımın amacı “Türkiye’nin AB’ye yakınsamasına ve bölgesel farklılıkların azaltılarak Türkiye’nin sosyal ve ekonomik kalkınmasına katkı sağlamaktır.” Bu amaçlara ulaşılmasını teminen, Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı kaynaklarını, programın etkisinin ve katkısının en yüksek olacağı belirli sayıdaki sektörlere ve bölgelere (bölgesel ve tematik yoğunlaşma) yoğunlaştırmıştır. Bu bağlamda, 9.Kalkınma Planının temel eksenlerinden biri olan “rekabet edebilirliğin arttırılması” Operasyonel Programın tematik yoğunlaşmasının, Planın bir diğer ekseni olan “bölgesel kalkınmanın sağlanması” da Operasyonel Programın coğrafi yoğunlaşmasının temelini oluşturmuştur. Ayrıca Operasyonel Programda, daha ileri düzeyde bir coğrafi ve tematik yoğunlaşma sağlanmasını teminen, Orta Vadeli Programın ve Çok Yıllı Endikatif Planlama Dokumanının tematik yoğunlaşmasını da oluşturan KOBİ’lere ve girişimciliğe dayalı bir yaklaşım geliştirilmiştir. 9.Kalkınma Planında da ana sektörler arasında bulunan imalat sanayi ve turizm sektörü de Bölgesel rekabet Edebilirlik Operasyonel Programının sektörel yoğunlaşmasının ana unsurlarını oluşturmaktadır.
Aşağıda, programın coğrafi yoğunlaşmasının temelini oluşturan rekabet edebilirlik haritası görülmektedir. Bu harita, bölgelerin çeşitli endeksler kullanılarak ölçülen rekabet edebilirlik düzeylerini ve bu düzeye uygun olarak desteklenecek öncelikli faaliyetleri göstermektedir.
BROP, temel müdahale alan ve konuları (öncelik) tanımlamış ve bu alan ve temalara yönelik faaliyetler (tedbirler) geliştirmiştir. Kaynaklar seçilen projeler aracılığıyla kullandırılmıştır.